Ενημερωθείτε για τα απόβλητα
Περιεχόμενα
Ακολούθησέ μας
Μείωση των αποβλήτων
Κυκλική οικονομία
Η Κυκλική Οικονομία είναι ένα μοντέλο παραγωγής και κατανάλωσης που αποσκοπεί στην αύξηση της αποδοτικότητας των πρώτων υλών, μέσω της χρήσης των υλικών για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, με παράλληλη ελαχιστοποίηση της χρήσης των πόρων που χρησιμοποιούνται στη παραγωγική διαδικασία.
Στην πράξη, η Κυκλική Οικονομία υποδηλώνει τη μείωση των αποβλήτων στο ελάχιστο δυνατό επίπεδο, στοχεύοντας στη διατήρηση της αξίας των προϊόντων, των υλικών και των πόρων για όσο το δυνατόν περισσότερο, επιστρέφοντάς τα στον κύκλο του προϊόντος μέχρι το τέλος της χρήσης τους. Έτσι, όταν ένα προϊόν φτάνει στο τέλος της ζωής του, τα υλικά κατασκευής του διατηρούνται μέσα στην οικονομία για να χρησιμοποιηθούν ξανά και ξανά, δημιουργώντας προστιθέμενη αξία στο προϊόν.
Η κυκλική οικονομία είναι ένα οικονομικό μοντέλο το οποίο έρχεται ως απάντηση στη φιλοδοξία για αειφόρο ανάπτυξη, το οποίο περιλαμβάνει την ανταλλαγή, εκμίσθωση, επαναχρησιμοποίηση, επισκευή, ανακαίνιση και ανακύκλωση υπαρχόντων υλικών και προϊόντων στο μεγαλύτερο δυνατό βαθμό. Με αυτόν τον τρόπο, ό,τι προηγουμένως θεωρείτο ως “απόβλητο”, τώρα δύναται να μετατραπεί σε πρώτη ύλη, συμβάλλοντας ουσιαστικά στην επέκταση του κύκλου ζωής των προϊόντων και στην επίτευξη μιας βιώσιμης ανάπτυξης (1)
Ιεραρχία Διαχείρισης Αποβλήτων
Ιεραρχία Διαχείρισης Αποβλήτων
Η οδηγία πλαίσιο της ΕΕ για τα απόβλητα στοχεύει στην πρόληψη και τη μείωση των αρνητικών επιπτώσεων της παραγωγής και διαχείρισης αποβλήτων, καθώς και στη βελτίωση της αποδοτικότητας των πόρων, προκειμένου να προστατευθεί το περιβάλλον και η ανθρώπινη υγεία.
Η οδηγία πλαίσιο για τα απόβλητα ορίζει κάποιες βασικές αρχές διαχείρισης αποβλήτων. Απαιτεί η διαχείριση των αποβλήτων να γίνεται:
- χωρίς να τίθεται σε κίνδυνο η ανθρώπινη υγεία και να βλάπτεται το περιβάλλον,
- χωρίς την πρόκληση κινδύνου στο νερό, τον αέρα, το έδαφος, τα φυτά ή τα ζώα,
- χωρίς να προκαλείται ενόχληση από θόρυβο ή οσμές και
- χωρίς να επηρεάζεται αρνητικά η ύπαιθρος ή τα μέρη ιδιαίτερου ενδιαφέροντος.
Επιπλέον, εξηγεί πότε τα απόβλητα παύουν να είναι απόβλητα και γίνονται δευτερεύουσα πρώτη ύλη και πώς γίνεται διάκριση μεταξύ αποβλήτων και υποπροϊόντων. Η Οδηγία εισάγει επίσης την Αρχή «Ο Ρυπαίνων Πληρώνει» και τη «Διευρυμένη Ευθύνη του Παραγωγού» (3).
Η ιεραρχία διαχείρισης αποβλήτων πέντε σταδίων καθιερώθηκε στην Οδηγία Πλαίσιο για τα Απόβλητα και αποτελεί το θεμέλιο της διαχείρισης αποβλήτων της ΕΕ. Σε αυτή την ιεραρχία, καθορίζεται σειρά προτίμησης για τη διαχείριση και διάθεση των αποβλήτων, ενώ ορίζονται και βασικές έννοιες και ορισμοί που σχετίζονται με τη διαχείριση αποβλήτων, συμπεριλαμβανομένων των ορισμών για τα απόβλητα, την ανακύκλωση και την ανάκτηση.
Η Ιεραρχία Διαχείρισης Αποβλήτων είναι ένα εννοιολογικό πλαίσιο που έχει σχεδιαστεί για να καθοδηγεί και να ταξινομεί τις αποφάσεις διαχείρισης αποβλήτων τόσο σε ατομικό όσο και σε οργανωτικό επίπεδο. Με απλά λόγια, είναι ένα απλό σύστημα κατάταξης που χρησιμοποιείται για να προσδιορίσει ποια επιλογή διαχείρισης αποβλήτων είναι η καλύτερη για το περιβάλλον. Πιο συγκεκριμένα, δίνει ύψιστη προτεραιότητα στην πρόληψη της δημιουργίας αποβλήτων, ακολουθούμενη από την επαναχρησιμοποίηση, την ανακύκλωση (συμπεριλαμβανομένης της κομποστοποίησης), και την ανάκτηση ενέργειας, ενώ η διάθεση αποβλήτων σε χώρους υγειονομικής ταφής είναι η λιγότερο προτιμώμενη επιλογή. (4)
Ως μέρος της νομοθεσίας της ΕΕ για τα απόβλητα, τίθενται επίσης ειδικοί στόχοι για την αύξηση της ανακύκλωσης συγκεκριμένων ροών αποβλήτων, όπως ο ηλεκτρονικός εξοπλισμός, τα αυτοκίνητα, οι μπαταρίες, οι κατασκευές, κατεδαφίσεις, τα αστικά απόβλητα και απόβλητα συσκευασίας, καθώς και για τη μείωση της υγειονομικής ταφής των βιοαποικοδομήσιμων αποβλήτων (5).
για έναν υγιέστερο πλανήτη
Ρεύματα Αποβλήτων
Τα βιο-αποικοδομήσιμα απόβλητα ή αλλιώς βιοαπόβλητα είναι τα απόβλητα που περιλαμβάνουν οποιαδήποτε οργανική ύλη στη σύστασή τους η οποία μπορεί να διασπαστεί από μικροοργανισμούς μέσω κομποστοποίησης, αερόβιας χώνευσης παρουσία οξυγόνου ή αναερόβιας χώνευσης απουσία οξυγόνου.
Τα απόβλητα αυτά μπορεί να είναι φυτικής ή ζωικής προέλευσης όπως:
- απόβλητα κήπων και πάρκων,
- απόβλητα διαχείρισης τοπίου,
- απόβλητα τροφίμων και κουζίνας από νοικοκυριά, εστιατόρια, καταστήματα εστίασης και χώρους λιανικής και συγκρίσιμα απόβλητα από μονάδες επεξεργασίας τροφίμων, και
- απόβλητα από άλλες περιοχές προέλευσης συγκρίσιμα με τα παραπάνω απόβλητα, κατά τύπο, φύση ή χαρακτηριστικά υλικού (6).
Ο όρος «Επικίνδυνα Οικιακά Απόβλητα (EOA)» δεν ορίζεται σαφώς στη νομοθεσία της ΕΕ, ενώ δεν υπάρχει ειδικός κανονισμός που να προσδιορίζει τη διαχείριση τέτοιων αποβλήτων, με εξαίρεση τα Απόβλητα Ηλεκτρικού και Ηλεκτρονικού Εξοπλισμού (ΑΗΗΕ) και τις μπαταρίες. Ωστόσο, τα Επικίνδυνα Οικιακά Απόβλητα (ΕΟΑ) μπορεί να οριστούν ως τα απόβλητα που θα μπορούσαν ενδεχομένως να αυξήσουν τις επικίνδυνες ιδιότητες των αστικών στερεών αποβλήτων όταν τοποθετούνται σε χώρους υγειονομικής ταφής, αποτεφρώνονται ή κομποστοποιούνται.
Σύμφωνα με τις τελευταίες κατευθυντήριες γραμμές της ΕΕ (2020), η ταξινόμηση των ΕΟΑ περιλαμβάνει:
- οικιακά χημικά (π.χ προϊόντα οικιακού καθαρισμού και προσωπικής περιποίησης, χρώματα, βερνίκια, μελάνι και κόλλες, φυτοφάρμακα οικιακής χρήσης και κήπου, φωτοχημικά και συσκευασίες χημικών),
- απόβλητα οικιακής υγειονομικής περίθαλψης (π.χ φαρμακευτικά προϊόντα, αιχμηρά και άλλα δυνητικά μολυσματικά απόβλητα)
- απόβλητα κατασκευών και κατεδαφίσεων
- απόβλητα από εργασίες συντήρησης οχημάτων
- απόβλητα που περιέχουν υδράργυρο (εκτός από ΑΗΗΕ) (7).
Τα Απόβλητα από Ηλεκτρικό και Ηλεκτρονικό Εξοπλισμό (ΑΗΗΕ) περιλαμβάνουν μια μεγάλη γκάμα συσκευών όπως υπολογιστές, ψυγεία και κινητά τηλέφωνα, όταν αυτά φτάσουν στο τέλος της ζωής τους. Αυτός ο τύπος αποβλήτων περιέχει ένα πολύπλοκο μείγμα υλικών, μερικά από τα οποία είναι επικίνδυνα. Αυτά μπορεί να προκαλέσουν μεγάλα περιβαλλοντικά προβλήματα, όπως επίσης και προβλήματα υγείας, εάν δεν γίνει σωστή διαχείριση των απορριπτόντων συσκευών (8).
Τα αγρο-απόβλητα ή γεωργικά απόβλητα είναι ανεπιθύμητα ή μη εμπορεύσιμα υλικά που παράγονται εξ ολοκλήρου από γεωργικές εργασίες που σχετίζονται άμεσα με την καλλιέργεια εδώδιμων ειδών ή την εκτροφή ζώων, με πρωταρχικό σκοπό την επίτευξη κέρδους ή για βιοπορισμό.
Μερικά παραδείγματα γεωργικών αποβλήτων περιλαμβάνουν:
- αμπέλια,
- οπωροφόρα δέντρα και
- λαχανικά (9)
Απόβλητα τροφίμων είναι κάθε τρόφιμο και μη βρώσιμο μέρος τροφίμων που αφαιρείται από την αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων προς ανάκτηση ή διάθεση (συμπεριλαμβανομένων των κομποστοποιημένων τροφίμων, καλλιεργειών που οργώνονται/μη συγκομίζονται, αποβλήτων τροφίμων που οδηγούνται είτε σε αναερόβια χώνευση, είτε σε παραγωγή βιοενέργειας, είτε σε συμπαραγωγή, είτε σε αποτέφρωση, είτε σε διάθεση στην αποχέτευση ή χωματερή ή απορρίπτεται στη θάλασσα) (10).
Τα ανακυκλώσιμα απόβλητα αποτελούνται από υλικά ανακύκλωσης (χαρτί, χαρτόνι, μεταλλικά δοχεία, πλαστικό) τα οποία στη συνέχεια μπορούν να τεθούν σε ένα ρεύμα αποβλήτων και να υποστούν αποτελεσματική επεξεργασία για επαναχρησιμοποίηση..
Ως θαλάσσια απορρίμματα ορίζονται τα στερεά υλικά που απορρίπτονται ή εγκαταλείπονται στο θαλάσσιο και παράκτιο περιβάλλον.
Στα πιο κοινά είδη θαλάσσιων απορριμμάτων περιλαμβάνονται: πλαστικά μπουκάλια, δίχτυα ψαρέματος, συσκευασίες τροφίμων, κιβώτια, αποτσίγαρα, γάντια, κουβάδες, σχοινιά, αλιευτικά εργαλεία, υλικά συσκευασίας, λάμπες, πλαστικές σακούλες (11).
Μείωση των αποβλήτων
Νομοθεσία
ΕΘΝΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ
ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ
Οδηγία-πλαίσιο για τα Απόβλητα
Η οδηγία-πλαίσιο για τα απόβλητα θέτει τις βασικές έννοιες και ορισμούς που σχετίζονται με τη διαχείριση απορριμμάτων, όπως ορισμούς για τα απόβλητα ή την ανακύκλωση. Εισάγει την ιεραρχία των αποβλήτων, την αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει» και την «διευρυμένη ευθύνη του παραγωγού» και θέτει στόχους χωριστής συλλογής.
Οδηγία Υγειονομικής Ταφής Αποβλήτων
Η Οδηγία υγειονομικής ταφής αποβλήτων στοχεύει στην πρόληψη ή τη μείωση των δυσμενών επιπτώσεων της υγειονομικής ταφής των αποβλήτων στο περιβάλλον.
Οδηγία για τις Συσκευασίες και τα Απορρίμματα Συσκευασίας
Η Οδηγία για τις συσκευασίες και τα αποβλήτων συσκευασίας καθορίζει μέτρα και απαιτήσεις για την πρόληψη, την επαναχρησιμοποίηση και την ανάκτηση των απορριμμάτων συσκευασίας στα κράτη μέλη. Σύμφωνα με αυτή, τα κράτη μέλη πρέπει να διασφαλίζουν ότι οι συσκευασίες που διατίθενται στην αγορά συμμορφώνονται με τις βασικές απαιτήσεις. Η Οδηγία συνεπάγεται την αρχή της διευρυμένης ευθύνης του παραγωγού.
Οδηγία για τα Πλαστικά Μιας Χρήσης
Ο στόχος της Οδηγίας για τα πλαστικά μίας χρήσης είναι να αποτρέψει και να μειώσει τις επιπτώσεις στο περιβάλλον ορισμένων πλαστικών προϊόντων και να προωθήσει τη μετάβαση σε μια κυκλική οικονομία. Ειδικότερα, η Οδηγία στοχεύει στην αντιμετώπιση των θαλάσσιων απορριμμάτων και των πλαστικών απορριμμάτων μέσω ενός εναρμονισμένου νομοθετικού πλαισίου σε ολόκληρη την ΕΕ.
Εισάγει μια σειρά από διαφορετικά μέτρα για τα πλαστικά προϊόντα μιας χρήσης, τα οποία περιλαμβάνουν περιορισμούς στην αγορά, μειώσεις κατανάλωσης, απαιτήσεις σήμανσης, υποχρεωτικό ανακυκλωμένο περιεχόμενο και χωριστές συλλογές και κόστος καθαρισμού απορριμμάτων. Ορισμένα από αυτά τα μέτρα ισχύουν για πλαστικές συσκευασίες μιας χρήσης, όπως ορισμένοι τύποι δοχείων τροφίμων και ποτών.
Οδηγία για τις Πλαστικές Σακούλες
Η Οδηγία για τις πλαστικές σακούλες είναι μια τροποποίηση της Οδηγίας (94/62/ΕΚ) για τις συσκευασίες και τα αποβλήτων συσκευασίας και εγκρίθηκε για την αντιμετώπιση της μη βιώσιμης κατανάλωσης και χρήσης ελαφρών πλαστικών σακουλών μεταφοράς.
Οδηγία για τις Ηλεκτρικές Στήλες και τους Συσσωρευτές
Οδηγία 2006/66/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τις ηλεκτρικές στήλες και τους συσσωρευτές και τα απόβλητα ηλεκτρικών στηλών και συσσωρευτών, και με την κατάργηση της οδηγίας 91/157/ΕΟΚ (αναδιατύπωση 2018/849/ΕΕ) (αναδιατύπωση 2018/849/ΕΕ)
Η Οδηγία (EE) 2018/849 θεσπίζει, μεταξύ άλλων, κανόνες σχετικά με τη διάθεση στην αγορά ηλεκτρικών στηλών και συσσωρευτών, καθώς και την απαγόρευση αυτών που περιέχουν επικίνδυνες ουσίες. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επεξεργάζεται επί του παρόντος πρόταση κανονισμού.
Οδηγία για τα Απόβλητα Ηλεκτρικού και Ηλεκτρονικού Εξοπλισμού (ΑΗΗΕ)
Η Οδηγία (ΕΕ) 2018/849 θεσπίζει την υποχρέωση να συλλέγονται τα ΑΗΗΕ χωριστά για διαλογή και ανακύκλωση και θέτει ένα λεπτομερές πλαίσιο για την διευρυμένη ευθύνη του παραγωγού και αποσκοπεί στην παροχή κινήτρων για τη βελτίωση του σχεδιασμού του ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού με απώτερο σκοπό τη διευκόλυνση της ανακύκλωσης. Η αναδιατύπωση της Οδηγίας έγινε λαμβάνοντας υπόψη την εφαρμογή της ιεράρχησης των αποβλήτων.
Οδηγία Οικολογικού Σχεδιασμού
Η Οδηγία οικολογικού σχεδιασμού παρέχει κανόνες σε επίπεδο ΕΕ για τη βελτίωση της περιβαλλοντικής απόδοσης προϊόντων που σχετίζονται με την ενέργεια, όπως π.χ. οικιακές συσκευές, προϊόντα τεχνολογίας, πληροφορικής και επικοινωνιών. Στο πλαίσιο αυτό, θέτει ελάχιστες υποχρεωτικές απαιτήσεις για την ενεργειακή απόδοση τέτοιων προϊόντων.
Σχέδιο Δράσης για την Κυκλική Οικονομία
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε το νέο σχέδιο δράσης για την Κυκλική Οικονομία (Circular Economy Action Plan – CEAP) τον Μάρτιο του 2020. Είναι ένα από τα κύρια δομικά στοιχεία της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, της νέας ατζέντας της Ευρώπης για βιώσιμη ανάπτυξη. Η μετάβαση της ΕΕ σε μια Κυκλική Οικονομία θα μειώσει την πίεση στους φυσικούς πόρους και θα δημιουργήσει βιώσιμη ανάπτυξη και θέσεις εργασίας. Αποτελεί επίσης προϋπόθεση για την επίτευξη του στόχου της ΕΕ για την κλιματική ουδετερότητα το 2050 και για την ανάσχεση της απώλειας βιοποικιλότητας.
Το νέο σχέδιο δράσης ανακοινώνει πρωτοβουλίες σε όλο τον κύκλο ζωής των προϊόντων. Στοχεύει στον τρόπο με τον οποίο σχεδιάζονται τα προϊόντα, προωθεί τις διαδικασίες Κυκλικής Οικονομίας, ενθαρρύνει τη βιώσιμη κατανάλωση και στοχεύει να διασφαλίσει ότι αποτρέπεται όσο το δυνατόν περισσότερο η δημιουργία των αποβλήτων και ότι οι πόροι που χρησιμοποιούνται για την κατασκευή νέων προϊόντων διατηρούνται στην οικονομία της ΕΕ για όσο το δυνατόν περισσότερο. Τέλος, το Σχέδιο Δράσης για την Κυκλική Οικονομία εισάγει νομοθετικά και μη νομοθετικά μέτρα στοχεύοντας σε τομείς των οποίων η δράση σε επίπεδο ΕΕ αποφέρει πραγματική προστιθέμενη αξία.
Ανακοίνωση της Επιτροπής για Χωριστή Συλλογή των Επικίνδυνων Οικιακών Αποβλήτων 2020/C 375/01
Η ανακοίνωση της Επιτροπής περιλαμβάνει κατευθυντήριες γραμμές, σύμφωνα με το άρθρο 20 της Οδηγίας-πλαίσιο για τα απόβλητα, που απευθύνονται στις αρχές των κρατών μελών σε τοπικό, περιφερειακό και κεντρικό επίπεδο, καθώς και στους φορείς διαχείρισης αποβλήτων, με απώτερο σκοπό να παρέχει βοήθεια και διευκόλυνση στο έργο τους για την ανάπτυξη και εφαρμογή προγραμμάτων χωριστής συλλογής για χωριστή συλλογή των Επικίνδυνων Οικιακών Αποβλήτων.
Στρατηγική της ΕΕ για βιώσιμα και κυκλικά κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα
Στις 30 Μαρτίου 2022, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε τη στρατηγική της για βιώσιμα και κυκλικά κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα. Αυτή η στρατηγική αποτελεί μέρος του Σχεδίου Δράσης για την Κυκλική Οικονομία, το οποίο αποτελεί έναν από τους πυλώνες της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας.
Αυτή η στρατηγική στοχεύει στη δημιουργία ενός συνεκτικού πλαισίου και ενός οράματος για τη μετάβαση στον τομέα της κλωστοϋφαντουργίας, σύμφωνα με το οποίο, έως το 2030, τα κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα που θα διατίθενται στην αγορά της ΕΕ θα είναι μακρόβια, ανακυκλώσιμα, κυρίως κατασκευασμένα από ανακυκλωμένες ίνες, χωρίς επικίνδυνες ουσίες και θα παράγονται με σεβασμό των κοινωνικών δικαιωμάτων και του περιβάλλοντος.
Τα κύρια στοιχεία της εν λόγω Στρατηγικής συνοψίζονται πιο κάτω:
- Θέσπιση κριτηρίων οικολογικού σχεδιασμού για μεγιστοποίηση της ανθεκτικότητας και της ανακυκλωσιμότητας
- Να σταματήσει η αποτέφρωση αδιάθετων προϊόντων
- Εισαγωγή βασικών απαιτήσεων πληροφοριών βιωσιμότητας και ψηφιακού διαβατηρίου προϊόντος
- Αντιμετώπιση των ψευδών πράσινων ισχυρισμών
- Πρόταση εναρμονισμένων κανόνων της ΕΕ για την διευρυμένη ευθύνη του παραγωγού
