Η Παγκόσμια Ημέρα Μηδενικών Αποβλήτων γιορτάζεται για πρώτη φορά στις 30 Μαρτίου 2023 και διοργανώνεται από κοινού από την UN Environment Programme (UNEP) και UN Human Settlements Programme (UN Habitat) και στοχεύει στην ενημέρωση της σημασίας για τα μηδενικά απόβλητα και στην υπεύθυνη κατανάλωση και παραγωγή.
Την ημέρα αυτή καλούμαστε να επανεξετάσουμε τις πρακτικές μας για ενίσχυση της κυκλικής οικονομίας. Αυτό σημαίνει να μειώσουμε τη χρήση των πόρων και των εκπομπών στο περιβάλλον σε όλα τα στάδια του κύκλου ζωής των προϊόντων, ως καίριος παράγοντας στην αντιμετώπιση της τριπλής πλανητικής κρίσης της κλιματικής αλλαγής, μείωση βιοποικιλότητας και ρύπανσης.
Κάθε χρόνο παράγονται 2.24 δισεκατομμύρια τόνοι δημοτικών στερεών αποβλήτων και χωρίς δράση μέχρι το 2025 θα αυξηθούν στους 3.88 δισεκατομμύρια τόνους ετησίως. Μέσω πολιτικών για καλύτερο σχεδιασμό, σαφείς οικονομικές ενδείξεις και ορθολογική διαχείριση αποβλήτων μπορούμε να θέσουμε την ανθρωπότητα σε πορεία υγείας και ευημερίας.
Το Τμήμα Περιβάλλοντος, ως η αρμόδια αρχή για τη διαχείριση των στερεών αποβλήτων, εφαρμόζει την κυπριακή νομοθεσία, η οποία έχει εναρμονιστεί πλήρως με τις Οδηγίες του πακέτου κυκλικής οικονομίας της ΕΕ, και τους ευρωπαϊκούς στόχους για επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση των δημοτικών αποβλήτων σε ποσοστά 55% μέχρι το 2025, 60% μέχρι το 2030 και 65% μέχρι το 2035, καθώς και για σταδιακό περιορισμό της υγειονομικής ταφής στο 10% έως το 2035. Παράλληλα, βρίσκονται σε ισχύ κανονισμοί που ρυθμίζουν την εφαρμογή της διευρυμένης ευθύνης του παραγωγού για διάφορα ρεύματα αποβλήτων, όπως απόβλητα συσκευασιών, χαρτιού μη συσκευασίας, ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού, ηλεκτρικών στηλών και συσσωρευτών και ελαστικών. Προς περαιτέρω ενίσχυση του πλαισίου αυτού, το 2023 ψηφίστηκαν κανονισμοί και για τα φαρμακευτικά απόβλητα οικιακής προέλευσης. Επίσης, το 2022 μεταφέρθηκε στο εθνικό δίκαιο η Οδηγία για τη μείωση των πλαστικών μίας χρήσης, μέσω της τροποποίησης του περί Αποβλήτων Νόμου, ενώ το 2023 τέθηκε σε ισχύ η απαγόρευση της διάθεσης της λεπτής πλαστικής σακούλας μεταφοράς στα σημεία πώλησης.
Σημαντικό βήμα στη διαχείριση των αποβλήτων ήταν και η ψήφιση, τον Ιούλιο του 2022, των Κανονισμών για τη Διαχείριση Δημοτικών Αποβλήτων από τις Αρχές Τοπικής Αυτοδιοίκησης, οι οποίο προβλέπουν την υποχρεωτική εφαρμογή συστημάτων διαλογής στην πηγή και χωριστής συλλογής των δημοτικών αποβλήτων και συστημάτων Πληρώνω Όσο Πετώ έως τις 30.6.2024.
Οι πιο πάνω νομοθεσίες, το Σχέδιο Διαχείρισης Δημοτικών Αποβλήτων 2022-2028 και το Εθνικό Πρόγραμμα Πρόληψης της Δημιουργίας Αποβλήτων 2022-2028 υλοποιούνται μέσω έργων κυκλικής οικονομίας από ευρωπαϊκά ταμεία, εκτιμώμενου προϋπολογισμού €82 εκατομμυρίων μέχρι το 2029. Συγκεκριμένα, τα έργα θα συγχρηματοδοτηθούν από το Πρόγραμμα LIFE, το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, τα Διαρθρωτικά Ταμεία και τον μηχανισμό ΕΟΧ / Νορβηγίας. Το έργο LIFE IP CYzero WASTE με προϋπολογισμό €15 εκ. περίπου, αποτελεί την ομπρέλα των έργων αυτών που στοχεύουν στην διαλογή στην πηγή και χωριστή συλλογή στερεών δημοτικών αποβλήτων, αποτρέποντας την απόρριψη τους στους Χώρους Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων. Τα πέντε ρεύματα αποβλήτων που διαχειρίζονται τα πιο πάνω έργα αφορούν απόβλητα επαναχρησιμοποίησης και ανακύκλωσης, καθώς και οργανικά, οικιακά επικίνδυνα και θαλάσσια απορρίμματα.
Περιλαμβάνουν συγχρηματοδοτούμενα έργα όπως σύσταση Συντονιστικού Φορέα Διαχείρισης Αποβλήτων, 2 κέντρα επαναχρησιμοποίησης και επιδιόρθωσης, 50 κοινοτικούς και 16,000 οικιακούς κομποστοποιητές για οργανικά απόβλητα, 50 πράσινα περίπτερα για ανακυκλώσιμα απόβλητα, εφαρμογή συστήματος «Πληρώνω Όσο Πετώ (ΠΟΠ)», εξοπλισμό σε ξενοδοχεία και συναφείς χώρους παραγωγής στερεών δημοτικών αποβλήτων στις επαρχίες Λεμεσού και Πάφου, διαλογή στην πηγή για οργανικά απόβλητα στην Ορεινή Κύπρο, κινητές μονάδες για επικίνδυνα απόβλητα, ολοκληρωμένο σύστημα παρακολούθησης έργων αποβλήτων.
Στην Κύπρο έχουμε αποφασίσει να γυρίσουμε σελίδα και πολύ σύντομα θα είμαστε στο δρόμο της εφαρμογής και υλοποίησης της κυκλικής οικονομίας συνεργαζόμενοι με την τοπική αυτοδιοίκηση στα πλαίσια του ευρωπαϊκού κεκτημένου.
