Στις 14 Δεκεμβρίου 2022, η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών (UNGA) ενέκρινε ψήφισμα που ανακήρυξε την 30η Μαρτίου ως Παγκόσμια Ημέρα Μηδενικών Αποβλήτων. Από το 2023, αυτή η ημέρα γιορτάζεται ετησίως. Σκοπός της Παγκόσμιας Ημέρας Μηδενικών Αποβλήτων είναι να ενισχύσει την ευαισθητοποίηση και την ενημέρωση σχετικά με τη σημασία των μηδενικών αποβλήτων και των υπεύθυνων πρακτικών κατανάλωσης, παραγωγής και διαχείρισης δημοτικών αποβλήτων για την επίτευξη βιώσιμης ανάπτυξης. Η διακήρυξη αποτελεί ένα μέσο ενθάρρυνσης για κοινωνικο-περιβαλλοντική δέσμευση των ανθρώπων για συμμετοχή τους σε δράσεις μηδενικών αποβλήτων υπογραμμίζοντας τη σημασία της συλλογικής προσπάθειας ως κλειδί για την αντιμετώπιση των προκλήσεων που προκύπτουν κατά τη διαχείριση των αποβλήτων.
Η διαχείριση των δημοτικών στερεών αποβλήτων είναι μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Κυπριακή Δημοκρατία καθώς σύμφωνα με τους επίσημους δείκτες της Eurostat για το 2022, η παραγωγή δημοτικών στερεών αποβλήτων μειώθηκε στα 513 κιλά από 532 κιλά ανά άτομο το 2021, ενώ η συνολική παραχθείσα ποσότητα στερεών δημοτικών αποβλήτων στην Κύπρο ανήλθε σε 615 χιλιάδες τόνους το 2022 σε σύγκριση με 585 χιλιάδες τόνους το 2021, σημειώνοντας αύξηση της τάξης του 5%. Από την ποσότητα των 469 χιλιάδων τόνων που έτυχε τελικής διαχείρισης το 2022, το 77,5% διατέθηκε σε χώρους απόρριψης (ΟΕΔΑ, ΧΥΤΑ), ποσοστό που αποτελεί την 5η χειρότερη επίδοση σε επίπεδο ΕΕ και απέχει πολύ από τον στόχο του 10% υγειονομική ταφή μέχρι το 2035. Παράλληλα, από την ποσότητα που έτυχε τελικής διαχείρισης το 2022 μόλις το 17,2% προωθήθηκε για ανακύκλωση, το 3,1% χρησιμοποιήθηκε για ανάκτηση ενέργειας και το 2,2% κομποστοποιήθηκε. Στην Κύπρο τα προκαταρκτικά στοιχεία δείχνουν μέσο όρο 100 κιλών ανακύκλωσης ανά άτομο, κατατάσσοντας την στον τέταρτο μικρότερο αριθμό ανακύκλωσης ανά άτομο το 2022 στην Ε.Ε. Τα στοιχεία αυτά καταδεικνύουν την ανάγκη για υλοποίηση δράσεων ώστε το 65% των καθημερινών απορριμμάτων που συλλέγονται και επεξεργάζονται οι τοπικές αρχές να επαναχρησιμοποιούνται ή να ανακυκλώνονται έως το 2035 σύμφωνα με τους στόχους της ΕΕ.
Η εφαρμογή του Σχεδίου Διαχείρισης Δημοτικών Αποβλήτων 2022-2028 και του Εθνικού Προγράμματος Πρόληψης Αποβλήτων 2023-2029* αναμένεται να διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στην αλλαγή της υφιστάμενης κατάστασης της διαχείρισης δημοτικών στερεών αποβλήτων στην Κύπρο. Μέσω αυτών των πλαισίων, παρουσιάζεται η τρέχουσα κατάσταση της διαχείρισης δημοτικών στερεών αποβλήτων στην Κύπρο, καθορίζονται οι στόχοι που πρέπει να επιτευχθούν σύμφωνα με τους Ευρωπαϊκούς στόχους και προτείνονται μέτρα που πρέπει να υλοποιηθούν για την επίτευξη των στόχων. Πρωταρχικός στόχος είναι η εφαρμογή μέτρων που προωθούν την πρόληψη και την επαναχρησιμοποίηση, και στη συνέχεια την ανακύκλωση με διαλογή στην πηγή και χωριστή συλλογή. Ένας σημαντικός πυλώνας τους είναι η ευαισθητοποίηση των πολιτών, προάγοντας την άμεση συμμετοχή τους και την περιβαλλοντική τους εκπαίδευση.
Με απώτερο σκοπό να συμβάλλει στην επίτευξη του Σχεδίου Διαχείρισης Δημοτικών Αποβλήτων 2022-2028 και του Εθνικού Προγράμματος Πρόληψης Αποβλήτων 2023-2029*, το Έργο LIFE-IP CYzero WASTE, το οποίο συντονίζεται από το Τμήμα Περιβάλλοντος, σε συνεργασία με 17 στρατηγικούς εταίρους, υλοποιεί μία σειρά από δράσεις που φιλοδοξούν να στηρίξουν και διαμορφώσουν την προσπάθεια για σταδιακή βελτίωση της διαχείρισης αποβλήτων. Ειδικότερα, το Έργο ενισχύει την ορθολογική διαχείριση των δημοτικών στερεών αποβλήτων μέσω της ανάπτυξης συγκεκριμένων έργων υποδομής όπως τα πράσινα περίπτερα ανακύκλωσης για τα ανακυκλώσιμα υλικά, οι οικιακοί και κοινοτικοί κομποστοποιητές για τα οργανικά απόβλητα, τα κέντρα επαναχρησιμοποίησης και επισκευής και οι κινητές μονάδες για τα επικίνδυνα οικιακά απόβλητα, η υλοποίηση των οποίων προωθείται μέσω της συγχρηματοδότησης από ευρωπαϊκά ταμεία. Πέρα από τις υποδομές, το Έργο υλοποιεί δράσεις πρόληψης, εισάγει οικονομικά μέσα, ενισχύει την ενημέρωση και την ευαισθητοποίηση των πολιτών και οικοδομεί την απαραίτητη ικανότητα και γνώση των ενδιαφερόμενων φορέων για την ορθολογική διαχείριση των αποβλήτων.
Επιπρόσθετα, η ψήφιση νέων κανονισμών για τη διαχείριση των δημοτικών στερεών αποβλήτων εντός του 2023, όπως η διαχείριση αποβλήτων φαρμακευτικών προϊόντων οικιακής χρήσης, καθώς και η εφαρμογή του συστήματος Πληρώνω Όσο Πετώ από την 1/7/2024 στοχεύουν στον εξορθολιγισμό της διαχείρισης δημοτικών στερεών αποβλήτων.
Η Παγκόσμια Ημέρα Μηδενικών Αποβλήτων αποτελεί μια υπενθύμιση της άρρηκτης σχέσης μας με το περιβάλλον και την επείγουσα ανάγκη για παγκόσμια δράση προς την προστασία του. Η ορθή διαχείριση των προϊόντων και των αποβλήτων τους δεν αποτελεί μόνο περιβαλλοντικό θέμα, αλλά αποτελεί και θέμα πολιτισμού, προστασίας της ποιότητας της ζωής μας και οικονομικής ευημερίας. Με την εφαρμογή των αρχών της κυκλικής οικονομίας, τα απόβλητα μετατρέπονται σε πολύτιμους πόρους, προάγοντας έτσι την αειφορία και την ανάπτυξη. Ο εορτασμός της Παγκόσμιας Ημέρας Μηδενικών Αποβλήτων αναδεικνύει καλές πρακτικές μηδενικών αποβλήτων σε παγκόσμιο επίπεδο, υπογραμμίζει τη σημασία της συνεργασίας μεταξύ κυβερνήσεων, επιχειρήσεων και πολιτών και επισημαίνει ότι μια μικρή προσπάθεια από κάθε έναν από εμάς είναι επαρκής για να επιφέρει την αναγκαία μεταβολή προς τη θετική κατεύθυνση.
